Historia

Prawosławne Seminarium Duchowne w Warszawie jest kościelną szkołą teologiczną, która kształci i przygotowuje do trudnej i odpowiedzialnej pracy w Kościele przyszłych kapłanów. Seminarium duchowne jest specyficzną uczelnią, gdzie kandydata do służby kapłańskiej kształci się nie tylko intelektualnie, ale i rozwija jego duchowość, umiejętność modlitwy. Dlatego seminarium jest uczelnią, w której – oprócz zajęć teoretycznych – wiele miejsca zajmuje modlitwa, praktyka i służba Kościołowi.

Seminarium podlega bezpośrednio zwierzchnikowi Kościoła, Jego Eminencji Wielce Błogosławionemu Sawie, Metropolicie Warszawskiemu i całej Polski, a za jego pośrednictwem Świętemu Soborowi Biskupów.

Wybuch wojny i sytuacja, która zaistniała po wrześniu 1939 r., uniemożliwiły dalsze funkcjonowanie dotychczas istniejących szkół teologicznych. Dzięki staraniom ówczesnych władz kościelnych w okresie okupacji funkcjonowały seminaria w Warszawie (1942-1944) i w Chełmie (1943-1944).

Po zakończeniu działań wojennych, w nowej sytuacji politycznej zwierzchnik Kościoła, Jego Eminencja Metropolita Dionizy, który w okresie międzywojennym bardzo wiele uczynił w dziedzinie edukacji kościelnej, już w 1945 r. podjął starania o reaktywowanie szkoły teologicznej. Skierowana została prośba do Ministerstwa Administracji Publicznej o wznowienie działalności studium. Jednak prośba ta i wiele następnych kierowanych zarówno do różnych ministerstw, jak i do samego premiera, nie zostały uwzględnione przez ówczesne władze. W tej sytuacji metropolita Dionizy powołał Prywatne Studium Teologii Prawosławnej przy Katedrze Metropolitalnej w Warszawie. Studium to praktycznie nigdy nie rozpoczęło prawdziwej działalności w związku z osadzeniem metropolity Dionizego w areszcie domowym (25.02.1948), a następnie odsunięciem go od zarządzania Kościołem (17.04.1948) i internowaniem w Sosnowcu.

Starania metropolity Dionizego o utworzenie szkoły teologicznej kontynuował arcybiskup Tymoteusz. Jednak i jego próby przez długi okres były bezowocne. Dopiero w 1950 r. zakończyły się sukcesem. Arcybiskup Tymoteusz, nie mogąc uzyskać zgody i traktując to jako zjawisko hamujące rozwój Kościoła, w trosce o normalizację życia kościelnego podjął decyzję o utworzeniu trzyletniego Prawosławnego Liceum Teologicznego. O swojej decyzji poinformował Ministra Oświaty w dniu 23 października 1950 r. W dniu 7 marca 1951 r. pismem nr 41 podpisanym przez wicedyrektora Romana Darczewskiego Urząd ds. Wyznań przyjął decyzję do wiadomości i wyraził “zgodę na rozpoczęcie nauki w Prawosławnym Liceum Teologicznym w Warszawie z dniem 20 marca 1951 roku”.

I tak w dniu 20 marca 1951 r. otwarte zostało trzyletnie Prawosławne Liceum Teologiczne w Warszawie w budynku przy ul. Paryskiej 27, którego pierwszym rektorem został ks. mitrat mgr Aleksander Kalinowicz.

1 września 1951 r. nowo wybrany Metropolita Warszawski i całej Polski Makary zmienił status szkoły przekształcając ją w Prawosławne Seminarium Duchowne i wydłużył cykl nauczania do 4 lat. 1 października 1951 r. metropolita Makary na stanowisko rektora powołał ks. prot. Serafina Żeleźniakowicza.

Pierwsze lata istnienia szkoły to próby poszukiwań, kształtowania i realizowania różnych sposobów podnoszenia poziomu nauczania. Równocześnie dążono do poprawy warunków socjalno-bytowych i lokalowych. Budynek, w którym znajdowało się seminarium oraz internat, był jednopiętrowy i nie mógł należycie pełnić swojej funkcji. Alumni mieszkali w bardzo trudnych warunkach, brakowało miejsca do nauki, pracy indywidualnej i wypoczynku. Brak środków finansowych oraz jakiejkolwiek pomocy ze strony władz państwowych uniemożliwiały w początkowym okresie istnienia szkoły poprawę trudnej sytuacji seminarium. Do dnia dzisiejszego najstarsi absolwenci wspominają w jak trudnych warunkach uczyli się i pracowali, jak wiele wysiłku i pracy musieli włożyć rektor, nauczyciele i sami alumni.

W 1954 r. seminarium opuścili pierwsi absolwenci. W sytuacji, gdy brakowało duchowieństwa i kadr, gdy wiele parafii było pozbawionych posługi duszpasterskiej, wydarzenie to stało się bardzo ważnym w życiu całego Kościoła Prawosławnego w Polsce.

W 1957 r. została utworzona sekcja prawosławna w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie. Zajęcia dydaktyczne dla prawosławnych studentów akademii w początkowym okresie odbywały się w gmachu seminarium. Sytuacja ta trwała do czasu, gdy akademia w 1968 r. otrzymała nowy gmach przy ul. Miodowej 21 w Warszawie.

Od 1958 r. uczniowie seminarium podejmowali również naukę w godzinach popołudniowych w Liceum Ogólnokształcącym dla Pracujących nr 5 (na Mokotowie), aby jego absolwenci mogli następnie podjąć studia w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej. W owym czasie bowiem seminarium nie mogło nawet starać się o status szkoły publicznej. Wraz z zaistnieniem takiej możliwości powstała konieczność reorganizacji procesu nauczania w seminarium. Pragnąc stworzyć alumnom seminarium możliwość pobierania nauki w liceum, zmniejszono ilość godzin z przedmiotów seminaryjnych. W 1960 r. opracowano nowy statut szkoły i regulamin internatu metropolitalnego. Pod koniec lat 60 rozpoczęto intensywne starania o uruchomienie Liceum Ogólnokształcącego przy seminarium. Po długich staraniach Ministerstwo Oświaty i Wychowania zgodziło się na to i z dniem 1 września 1970 r. powstała przy seminarium filia Liceum Ogólnokształcącego dla Pracujących. Zajęcia z przedmiotów licealnych odbywały się przez trzy dni w tygodniu, co doprowadziło do ograniczenia wymiaru godzin z przedmiotów seminaryjnych. W trosce o to, aby jednak nie redukować nauczania przedmiotów teologicznych, z początkiem roku szkolnego 1970/1971 wydłużono czas nauki w seminarium do lat sześciu.

W 1970 r. nastąpiły w seminarium – obok zmian organizacyjnych – zmiany personalne. W sierpniu tegoż roku dotychczasowy długoletni rektor seminarium ks. mitrat dr Serafin Żeleźniakowicz został odwołany ze stanowiska rektora i odszedł do innej pracy w Kościele. Na jego miejsce z dniem 21 września mianowany został ks. protoprezbiter Wiaczesław Rafalski.

W 1974 r. decyzją metropolity Bazylego ostatnie klasy teologiczne seminarium (V i VI) przeniesiono do Klasztoru Męskiego św. Onufrego w Jabłecznej. Powodem przeniesienia tych klas była z jednej strony niespotykana w historii liczba alumnów, z drugiej zaś chęć stworzenia lepszych warunków dla przygotowania do pracy duszpasterskiej poprzez uczestniczenie w praktykach liturgicznych i klasztornych. Rektorem Wyższego Prawosławnego Seminarium Duchownego w Warszawie z siedzibą w Jabłecznej został mianowany ks. archimandryta dr Sawa (Hrycuniak).

Z dniem 1 grudnia 1974 r., w związku ze śmiercią dotychczasowego rektora seminarium ks. protoprezbitra W. Rafalskiego (+17.09.1974), nowym rektorem mianowany został ks. prot. Rościsław Kozłowski. W 1977 r. metropolita Bazyli starał się o przeniesienie całego seminarium do klasztoru w Jabłecznej. Jednak idea ta, mimo że uzyskała akceptację Św. Soboru Biskupów i władz świeckich, nie została zrealizowana ze względu na trudne warunki lokalowe w klasztorze i brak możliwości zapewnienia wykształcenia ogólnokształcącego. Przeniesieniu całego seminarium do Jabłecznej przeciwni byli członkowie rady pedagogicznej seminarium w Warszawie.

W 1977 r. na stanowisko rektora seminarium w Warszawie został powołany ks. prot. Jan Sezonow, który pełnił tę funkcję do 1 lipca 1987 r.

15 sierpnia 1987 r. metropolita Bazyli powołał na stanowisko rektora seminarium ks. Jerzego Tofiluka.

W 1991 r., w związku ze zmianami politycznymi w naszym kraju, władze Ministerstwa Edukacji Narodowej podjęły decyzję o likwidacji filii Liceum Ogólnokształcącego przy Prawosławnym Seminarium Duchownym w Warszawie. Decyzja ta wymusiła na władzach Kościoła i seminarium poszukiwanie innych niż dotychczasowe rozwiązań. Ostatecznie postanowiono przekształcić szkołę ze szkoły średniej na wyższą szkołę zawodową i od września 1992 r. do seminarium zaczęto przyjmować kandydatów posiadających świadectwo dojrzałości. W wyniku reorganizacji skrócono cykl nauczania z sześciu do trzech lat. W tym też roku Św. Sobór Biskupów Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego podjął decyzję o likwidacji Wyższego Seminarium Duchownego w Warszawie z siedzibą w Jabłecznej.

W maju 1998 r. Prawosławne Seminarium Duchowne w Warszawie, zgodnie z nowelizacją ustawy o stosunku państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, otrzymało prawo nadawania tytułu licencjata teologii prawosławnej.

W przeciągu ponad 65 lat istnienia seminarium szkołę tę ukończyło ponad 700 osób, z których zdecydowana większość pracuje w Kościele. Jest to owoc ciężkiej pracy władz kościelnych, wykładowców, wychowawców i pedagogów. Przez ponad 65 lat szkoła ciągle ewaluowała w stronę coraz to nowocześniejszej i lepszej placówki wychowawczej i edukacyjnej. Skupiała najwybitniejszych teologów Kościoła Prawosławnego w Polsce, a ich umiejętności wykorzystywała w celu najlepszego wykształcenia przyszłych kapłanów.

Remont budynku PSD